Nay Kon Tum ở chung với Quảng Ngãi, tỉnh mới có 3 loại sâm quý, một lần chia tay Gia Lai

Mỗi lần sáp nhập, Kon Tum”ở chung” với một tỉnh

Sau 16 năm sáp nhập, ngày 12/8/1991, kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa VIII đã ra Nghị quyết giải thể tỉnh Gia Lai-Kon Tum và thành lập lại 2 tỉnh Gia Lai và Kon Tum.

Dự kiến, trung tâm chính trị-hành chính tỉnh sau sáp nhập tỉnh Kon Tum với tỉnh Quảng Ngãi đặt tại tỉnh Quảng Ngãi hiện nay.

Việc sáp nhập 2 tỉnh Kon Tum với Quảng Ngãi căn cứ vào cơ sở pháp luật, chính sách, chủ trương sau:

Thứ nhất, căn cứ vào Nghị quyết 60-NQ/TW năm 2025 của Ban Chấp hành Trung ương đã có chủ trương về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp huyện. Theo đó, tỉnh Kon Tum và tỉnh Quảng Ngãi nằm trong danh sách các tỉnh sẽ được hợp nhất, với tên gọi dự kiến sau sáp nhập là tỉnh Quảng Ngãi.

Thứ 2: Căn cứ vào các văn bản chỉ đạo, điều hành của Chính phủ và các bộ, ngành trung ương về việc triển khai chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính các cấp.

Thứ ba: Căn cứ vào sự thống nhất và phối hợp triển khai của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Kon Tum và tỉnh Quảng Ngãi. Hai tỉnh đã thành lập các tổ công tác chung để thực hiện các nội dung nhiệm vụ do Trung ương giao về việc sáp nhập.

Toàn cảnh dãy núi Ngọc Linh, địa phận tỉnh Kon Tum. Với độ cao 2.605m, núi Ngọc Linh thuộc dãy Trường Sơn và tên đầy đủ của đỉnh núi này là Ngọc Linh Liên Sơn. Dãy núi Ngọc Linh nằm trải dài trên 4 địa phận của Kon Tum, Gia Lai, Quảng Ngãi và Quảng Nam. Ảnh: Bùi Hương.

Tính đến thời điểm hiện tại (17/4/2025), tỉnh Quảng Ngãi và tỉnh Kon Tum đã chính thức tổ chức một cuộc họp bàn về việc sáp nhập giữa hai tỉnh.

Cuộc họp quan trọng này diễn ra vào sáng ngày 15 tháng 4 năm 2025 tại thị trấn Măng Đen, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum. Nội dung quan trọng được đưa ra trong cuộc họp đầu tiên này bao gồm:

-Thống nhất thành lập 6 Tổ công tác chung giữa hai tỉnh để triển khai các nội dung, nhiệm vụ do Trung ương giao về việc sáp nhập.

Các tổ công tác này tập trung vào các lĩnh vực cụ thể như: Đơn vị hành chính. Tổ chức, bộ máy, biên chế. Cán bộ. Chính sách địa phương. Trụ sở, tài sản công, tài chính, ngân sách. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo chung.

-Thảo luận và thống nhất về kế hoạch triển khai các nhiệm vụ tiếp theo liên quan đến quá trình sáp nhập.

-Bàn bạc về việc nghiên cứu duy trì các chế độ, chính sách đặc thù cho người dân của cả hai tỉnh sau khi sáp nhập.

-Xem xét các phương án để tiếp tục phát triển kinh tế phù hợp với đặc điểm của từng khu vực sau khi hình thành tỉnh mới.

-Quảng Ngãi cũng cơ bản chuẩn bị phương án về phương tiện đi lại, bố trí nhà công vụ để đảm bảo phục vụ cán bộ, công chức của tỉnh Kon Tum có nhu cầu sau sáp nhập.

-Thống nhất định kỳ 3 tuần 1 lần hoặc khi cần thiết, Ban Thường vụ Tỉnh ủy hai tỉnh Quảng Ngãi và Kon Tum sẽ tổ chức các buổi làm việc luân phiên giữa hai địa phương để đảm bảo tiến độ và hiệu quả của quá trình sáp nhập.

Đây là cuộc họp đầu tiên mang tính chất khởi động và thống nhất các bước triển khai ban đầu cho quá trình sáp nhập giữa tỉnh Quảng Ngãi và tỉnh Kon Tum. Dự kiến sẽ có nhiều cuộc họp tiếp theo để bàn bạc và giải quyết các vấn đề cụ thể hơn.

Là một trong 5 tỉnh Tây Nguyên, tỉnh Kon Tum đã từng sáp nhập với tỉnh Gia Lai rồi lại tách ra thành tỉnh riêng. Việc sáp nhập và tách ra giữa hai tỉnh diễn ra như sau:

Sáp nhập: Tháng 10 năm 1975: Sau khi thống nhất đất nước, tỉnh Kon Tum và tỉnh Gia Lai sáp nhập thành một tỉnh có tên gọi là tỉnh Gia Lai-Kon Tum.

Tách ra: Ngày 12 tháng 8 năm 1991: Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa VIII đã ban hành Nghị quyết về việc điều chỉnh địa giới hành chính một số tỉnh, thành phố trực thuộc 1 Trung ương. Theo đó, tỉnh Gia Lai – Kon Tum được 2 tách ra để tái lập hai tỉnh là tỉnh Gia Lai và tỉnh Kon Tum như ngày nay.

Tuyến cao tốc Quảng Ngãi – Kon Tum giúp phát triển kinh tế xã hội hai địa phương. Tính đến thời điểm hiện tại (17/4/2025), dự án cao tốc Quảng Ngãi – Kon Tum đang ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư và nghiên cứu tiền khả thi. Ảnh: LK.

Như vậy, tỉnh Kon Tum đã sáp nhập với tỉnh Gia Lai trong khoảng thời gian 16 năm (từ tháng 10 năm 1975 đến tháng 8 năm 1991).

Việc tách ra nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội và quản lý hành chính của từng địa phương trong bối cảnh đổi mới của đất nước.

Tỉnh Kon Tum có sâm Ngọc Linh, tỉnh Quảng Ngãi có Nghĩa sâm

Tỉnh Kon Tum có tiềm năng lớn để phát triển các loại sâm quý do điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp. Dưới đây là một số giống sâm quý, có giá trị kinh tế cao được trồng hoặc có tiềm năng phát triển tại Kon Tum:

1: Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis)

Đây là loại sâm đặc hữu, quý hiếm và có giá trị kinh tế cao nhất của Việt Nam, được mệnh danh là “quốc bảo”.

Kon Tum là một trong những địa phương có diện tích trồng Sâm Ngọc Linh lớn nhất, tập trung chủ yếu ở huyện Tu Mơ Rông và Đăk Glei, đặc biệt là trên đỉnh núi Ngọc Linh.

Sâm Ngọc Linh có hàm lượng saponin cao, mang lại nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe như tăng cường sức đề kháng, giảm căng thẳng, chống oxy hóa, hỗ trợ điều trị một số bệnh lý tim mạch, tiểu đường, và ung thư.

Giá trị kinh tế của Sâm Ngọc Linh rất lớn, củ sâm lâu năm có thể được bán với giá hàng trăm triệu đồng/kg.

Quá trình tìm ra Sâm Ngọc Linh ở Kon Tum chứa đựng nhiều thông tin hấp dẫn, thú vị.

Những năm 1970, các nhà khoa học Việt Nam bắt đầu chú ý đến thông tin về một loại cây thuốc quý hiếm mọc trên dãy núi Ngọc Linh, được người dân tộc Xê Đăng gọi là “cây thuốc giấu” hoặc “sâm K5”.

Năm 1973, dược sĩ Đào Kim Long và đoàn nghiên cứu đã thực hiện các chuyến khảo sát thực địa trên núi Ngọc Linh (thuộc địa phận tỉnh Kon Tum và tỉnh Quảng Nam ngày nay).

Năm 1985, các nhà khoa học chính thức xác định đây là một loài sâm mới, đặc hữu của Việt Nam và đặt tên khoa học là Panax vietnamensis Ha et Grushv., thường được gọi là Sâm Ngọc Linh.

Mây bao phủ đỉnh núi Ngọc Linh, địa phận tỉnh Kon Tum-nơi đang trồng thành công giống sâm Ngọc Linh quý hiếm. (Hình Vagabond Nguyễn).

Việc trồng Sâm Ngọc Linh theo cách nhân tạo ở Kon Tum cũng có nhiều thông tin, cây chuyện hấp dẫn.

Những năm 1990-đầu 2000, cau khi giá trị dược liệu và kinh tế của Sâm Ngọc Linh được khẳng định, các nghiên cứu về kỹ thuật nhân giống và trồng trọt bắt đầu được triển khai.

Giai đoạn đầu còn gặp nhiều khó khăn, co đặc tính sinh trưởng chậm và yêu cầu điều kiện tự nhiên khắt khe, việc trồng Sâm Ngọc Linh nhân tạo gặp nhiều thách thức về tỷ lệ sống, tốc độ phát triển và hàm lượng hoạt chất.

Những năm gần đây (từ khoảng 2010 trở đi), với sự đầu tư nghiên cứu khoa học và kinh nghiệm tích lũy, kỹ thuật trồng Sâm Ngọc Linh nhân tạo ở Kon Tum đã có những tiến bộ đáng kể. Nhiều mô hình trồng sâm dưới tán rừng tự nhiê, tán rừng già hoặc trong điều kiện gần tự nhiên đã được triển khai và mang lại hiệu quả.

2: Sâm dây

Sâm dây được trồng ở Kon Tum, đặc biệt là vùng núi Ngọc Linh và huyện Tu Mơ Rông, cũng là một loại sâm quý và có giá trị kinh tế.

Tại Kon Tum, sâm dây thường được gọi là Sâm dây Ngọc Linh hoặc Đảng sâm Kon Tum.

Đây là một loài sâm bản địa, có tên khoa học là Codonopsis javanica, đã sinh sống từ lâu đời tại vùng này.

Người dân tộc Xê Đăng bản địa đã biết sử dụng nó từ rất sớm để tăng cường sức khỏe. Giá trị dược liệu của sâm dây: Sâm dây Kon Tum chứa nhiều hoạt chất quý, bao gồm saponin, polysaccharide, các acid amin và nguyên tố vi lượng. Các nghiên cứu cho thấy sâm dây có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, tương tự như nhân sâm nhưng có một số điểm khác biệt.

Sâm dây có công dụng bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe, giảm mệt mỏi, suy nhược; bổ máu, tăng cường tuần hoàn máu; tăng cường hệ miễn dịch.

Sâm dây còn có công dụng hỗ trợ tiêu hóa, kích thích ăn uống; giảm ho, tiêu đờm; chống oxy hóa, có tiềm năng hỗ trợ trong việc ngăn ngừa lão hóa; có thể hỗ trợ điều trị một số bệnh như thiếu máu, huyết áp thấp.

Sâm dây Kon Tum ngày càng được nhiều người biết đến và tin dùng. Củ sâm và các sản phẩm chế biến từ sâm dây (như rượu sâm dây, trà sâm dây) có giá trị kinh tế ổn định, mang lại thu nhập cho người dân địa phương. Đặc biệt, sâm dây trồng ở vùng Ngọc Linh được đánh giá cao về chất lượng.

Sâm dây Ngọc Linh được xem là một đặc sản quý của Kon Tum, thu hút du khách và được nhiều người tìm mua làm quà.

Việc trồng sâm Ngọc Linh và sâm dây ở Kon Tum đang giúp nhiều người dân, trong đó có nông dân, từng bước giàu lên.

Nhiều hộ dân tộc thiểu số ở các huyện như Tu Mơ Rông và Đăk Glei đã thoát nghèo và có thu nhập ổn định, thậm chí trở nên giàu có nhờ trồng sâm Ngọc Linh. Điển hình, gia đình ông A Sỹ (xã Tê Xăng, huyện Tu Mơ Rông) là một trong những người tiên phong trồng sâm Ngọc Linh

Hiện gia đình ông có thu nhập hàng tỷ đồng mỗi năm và còn giúp đỡ cộng đồng phát triển vườn sâm.

Hay trường hợp gia đình anh A Đức (thôn Đăk Viên, xã Tê Xăng, huyện Tu Mơ Rông) đã giàu lên bởi trồng sâm Ngọc Linh. Nhờ được ông A Sỹ giúp đỡ, anh đã có vườn sâm phát triển tốt, thoát nghèo và xây được nhà. Nhiều hộ dân ở xã Ngọc Lây, huyện Đăk Glei đã thoát nghèo và có thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm nhờ trồng sâm Ngọc Linh.

Theo báo cáo, cây sâm Ngọc Linh đã góp phần xóa gần 2.000 hộ nghèo ở tỉnh Kon Tum trong 5 năm qua và giúp hàng trăm hộ làm giàu. Trồng 1 ha sâm Ngọc Linh có thể thu lợi nhuận lên đến 32 tỷ đồng sau 8 năm.

Sâm dây Ngọc Linh, Kon Tum (đẳng sâm Kon Tum) đã từ lâu được đồng bào sống quanh chân núi Ngọc Linh sử dụng như một phương thức tăng cường sinh lực, bồi bổ khi lao động hằng ngày, lội rừng băn suối hay dùng như thực phẩm bồi bổ hằng ngày. Ảnh: thaoduoctaynguyen.

Sâm dây dễ trồng, dễ chăm sóc và có hiệu quả kinh tế ổn định, đang được người dân ở vùng rừng núi Ngọc Linh, Tu Mơ Rông phát triển. Nhiều hộ dân, đặc biệt là đồng bào Xê Đăng ở huyện Tu Mơ Rông, đã thoát nghèo và có cuộc sống ổn định hơn nhờ trồng sâm dây.

Điển hình làm giàu từ trồng sâm sây Ngọc Linh như gia đình chị Y H’lạng (làng Pu Tá, xã Măng Ri), nhờ trồng sâm dây, gia đình chị đã có cuộc sống no ấm và có điều kiện cho con cái học hành.

Nhiều hộ dân ở xã Măng Ri, đã mở rộng diện tích trồng sâm dây, có thu nhập ổn định và thoát nghèo. Theo tính toán, ước lượng, cứ 1 ha sâm dây có thể cho thu hoạch khoảng 3 tấn củ tươi mỗi năm, với giá bán ổn định, mang lại nguồn thu đáng kể cho người dân.

Quảng Ngãi có Nghĩa sâm

Trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi hiện nay ghi nhận có một số giống sâm quý. Đó là sâm Bố Chính; Nghĩa sâm.

Sâm Bố Chính là một loại sâm bản địa của Việt Nam, đã được trồng thử nghiệm và cho thấy hiệu quả kinh tế tại Quảng Ngãi, đặc biệt ở khu vực đồng bằng ven biển như xã Tịnh Hòa, TP. Quảng Ngãi.

Sâm Bố Chính có dược tính được đánh giá tương đương nhân sâm Hàn Quốc và chỉ thua sâm Ngọc Linh.

Nghĩa Sâm (hay còn gọi là Sâm Quảng Ngãi) là một giống sâm quý hiếm, có lịch sử lâu đời và từng được ghi chép trong các sử sách như Đại Nam thực lục.

Nghĩa Sâm được cho là đã từng rất nổi tiếng ở Quảng Ngãi, đặc biệt là khu vực huyện Bình Sơn.

Sau một thời gian gần như tuyệt chủng, gần đây giống sâm quý hiếm này đã được phát hiện lại trong tự nhiên và đang được tỉnh Quảng Ngãi triển khai các chương trình nghiên cứu phục hồi.

UBND huyện Bình Sơn phối hợp Trường Đại học Sư Phạm (Đại học Đà Nẵng) nghiên cứu thực địa tại khu vực phát hiện Nghĩa Sâm mà người dân đem về trồng. Ảnh: NGUYỄN TRANG (Báo SGGP).

Sau nhiều năm gần như tuyệt chủng, giống Nghĩa Sâm đã được phát hiện lại trong tự nhiên tại huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Đây là một tín hiệu tích cực cho công tác phục hồi.

Hiện tại, Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng và UBND huyện Bình Sơn đang phối hợp triển khai đề tài khoa học “Nghiên cứu nguồn gốc, giá trị dược liệu của Nghĩa Sâm trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi”. Mục tiêu của đề tài là xác định nguồn gốc, đánh giá giá trị dược liệu và tìm ra các phương pháp phục hồi, bảo tồn và phát triển giống sâm quý này.

Huyện Bình Sơn đang khẩn trương tìm cách phục hồi chủng giống gốc của Nghĩa Sâm để có thể phát triển lại vùng trồng sâm quý này trong tương lai.

Trong tương lai gần, khi tỉnh Kon Tum sáp nhập thành công với tỉnh Quảng Ngãi, chắc chắn các loại thảo dược quý hiếm, trong đó có sâm Ngọc Linh, sâm sây, sâm Quảng Ngãi hay còn gọi là Nghĩa sâm sẽ được cấp ủy, chính quyền và các ngành liên quan, doanh nghiệp đóng trên địa bàn tỉnh sau sáp nhập quan tâm, nghiên cứu, phát triển vì lợi ích kinh tế-xã hội.