Cần Giờ: Từ chiến khu Rừng Sác đến cực tăng trưởng mới TP.HCM

Hồi sinh sau chiến tranh

Nằm ở cửa ngõ phía Đông Nam TP. HCM, Cần Giờ là huyện duy nhất của thành phố giáp biển, sở hữu địa hình đặc trưng bởi hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt và vùng rừng ngập mặn rộng lớn. Trước đó, nơi đây từng là vùng đất thưa dân, hiểm trở, bị ngăn cách bởi những cánh rừng rậm và địa hình khó tiếp cận. Nhưng chính điều đó đã tạo nên lợi thế chiến lược, biến Cần Giờ thành một trong những căn cứ địa cách mạng quan trọng trong kháng chiến chống Mỹ.

Trong suốt giai đoạn 1966–1975, Rừng Sác – một phần của hệ sinh thái rừng ngập mặn Cần Giờ – đã trở thành địa bàn hoạt động của Đoàn 10 Đặc công Rừng Sác, một đơn vị trực thuộc Bộ Tư lệnh Miền. Khu vực này được xem là căn cứ nổi, sát nách Sài Gòn – Gia Định về hướng đông nam, nơi có con sông Lòng Tàu là “cổ họng” vận chuyển, tiếp tế hậu cần cho bộ máy chiến tranh khổng lồ với hàng triệu quân Mỹ và chính quyền Sài Gòn.

Nhiệm vụ của Đội đặc công Rừng Sác là thọc sâu áp sát, bám trụ bằng mọi giá chiếm giữ khu Rừng Sác để tiến công liên tục vào kho tàng, bến cảng, cơ quan đầu não, sào huyệt bộ máy chiến tranh Mỹ – chính quyền Sài Gòn. Góp phần vào việc giành lại độc lập, tự do, thống nhất đất nước. Tại khu vực Rừng Sác, các chiến sĩ bộ đội đặc công đã đánh gần 600 trận lớn nhỏ, gây thiệt hại lớn về nhân lực cũng như khí tài quân sự của địch. Trong cuộc chiến này, đã có đến 860 chiến sĩ của Đoàn 10 Rừng Sác hy sinh anh dũng, nhằm bảo vệ vùng đất của tổ quốc.

Sau ngày đất nước thống nhất, vùng đất anh hùng này bị tàn phá nặng nề bởi chiến tranh, với hàng chục nghìn héc-ta rừng bị hủy diệt bởi chất hoá học. Cánh rừng xanh từng che chở cho cách mạng trở nên hoang tàn, rừng Sác – Cần Giờ trở thành một “vùng đất chết”, theo cách gọi của người dân địa phương. Tuy nhiên, chỉ vài năm sau, mảnh đất này bắt đầu hành trình hồi sinh. Năm 1978, Cần Giờ chính thức được sáp nhập về TP. HCM. Nhận thức rõ giá trị chiến lược về môi trường và sinh thái, năm 1979, UBND thành phố phát động chiến dịch trồng lại rừng ngập mặn Cần Giờ.

Từ nỗ lực đó, ngày nay rừng ngập mặn Cần Giờ – đặc biệt là Rừng Sác – đã phục hồi với diện tích hơn 75.000ha, trở thành một trong những khu rừng ngập mặn lớn của Việt Nam. Đây không chỉ là một hệ sinh thái quan trọng với đa dạng sinh học cao mà còn đóng vai trò to lớn trong việc bảo vệ môi trường sống cho TP. HCM. Với khả năng hấp thụ lượng lớn CO₂ mỗi năm, cung cấp oxy, lọc không khí và bảo vệ bờ biển khỏi xâm thực, rừng ngập mặn Cần Giờ được ví như “lá phổi xanh” của thành phố.

Hệ thực vật đặc trưng gồm cây mắm, sú, vẹt, đước, ô rô… không chỉ giúp ổn định đất, mà còn tạo sinh cảnh tự nhiên cho hàng trăm loài động vật hoang dã, từ cá sấu, rái cá đến các loài chim di cư quý hiếm. Với tầm quan trọng về sinh thái, năm 2000, Cần Giờ đã trở thành Khu dự trữ sinh quyển đầu tiên của Việt Nam được UNESCO công nhận.

Giờ đây, Cần Giờ không chỉ còn là ký ức chiến tranh mà đã được phục hồi môi trường, với khát vọng phát triển bền vững. Rừng Sác không chỉ là chứng tích lịch sử oai hùng, mà còn là biểu tượng của sức sống mãnh liệt, nơi quá khứ và tương lai hòa quyện giữa mênh mông xanh thẳm.

Cực tăng trưởng mới của TP. HCM

Hành trình phát triển của Cần Giờ tiếp tục mở rộng khi vùng đất này đang dần trở thành điểm đến đầu tư chiến lược với hàng loạt dự án quy mô lớn. Dự kiến, hơn 20 tỷ USD vốn đầu tư sẽ đổ vào khu vực, biến Cần Giờ thành “thỏi nam châm” thu hút dòng vốn vào hạ tầng, logistics, bất động sản và giao thông đô thị. Nổi bật trong số đó là siêu cảng trung chuyển Cần Giờ, khu đô thị lấn biển, tuyến metro TP. HCM – Cần Giờ và tuyến đường ven biển phía Nam.

Với hàng loạt dự án trọng điểm, Cần Giờ – huyện đảo duy nhất của TP. HCM – được kỳ vọng sẽ “lột xác”, trở thành cực tăng trưởng mới của thành phố. Không chỉ thay đổi diện mạo kinh tế, Cần Giờ còn đứng trước cơ hội vươn tầm trở thành trung tâm hậu cần quốc tế, góp phần nâng cao vị thế của TP. HCM và khu vực phía Nam trên bản đồ đầu tư toàn cầu.

Trao đổi với Đầu tư Tài chính, chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành nhận định việc phát triển Cần Giờ là một bước đi quan trọng để Việt Nam phát triển các hoạt động ngoại thương và trung chuyển hàng hải. Cần Giờ là khu vực cần được ưu tiên nghiên cứu để khai thác hoạt động cảng trước mắt, vì TP. HCM là trung tâm kinh tế lớn – nơi có nhu cầu cao và khả năng tiếp nhận hàng hóa mạnh mẽ. Khi Cần Giờ trở thành khu trung chuyển quốc tế, hàng hóa cập bến tại đây không chỉ phục vụ cho thành phố mà còn lan tỏa tới các tỉnh trong khu vực miền Nam, miền Trung, thậm chí xa hơn.

Theo ông Thành, để làm được điều đó, các cơ quan chức năng cần tính đến hai cấu phần không thể thiếu của một trung tâm trung chuyển. Thứ nhất là khu vực chế xuất hàng hóa ngay tại cảng, nơi hàng nhập khẩu có thể được gia công, đóng gói, hoặc hoàn thiện trước khi đưa vào thị trường nội địa hoặc xuất khẩu sang các nước khác. “Hàng hóa cập bến Cần Giờ sẽ không đem đi tiêu thụ luôn mà phải có khu chế xuất phù hợp ngay tại khu vực cảng, khi đó chúng ta mới có thể hình thành được khu trung chuyển của khu vực”, ông Thành nói.

Thứ hai là hệ thống kho bãi và logistics hiện đại, có khả năng lưu trữ hàng hóa khối lượng lớn và đảm bảo vận hành hiệu quả. Trong bối cảnh các tàu container hiện nay có thể chở tới 30.000 TEUs mỗi chuyến, nếu không có kho trữ hàng công suất lớn và mạng lưới phân phối đồng bộ thì sẽ khó đáp ứng được yêu cầu vận hành thực tế.

Đặc biệt, ông Thành nhấn mạnh rằng muốn Cần Giờ vươn lên cạnh tranh với các cảng trung chuyển quốc tế khác trong khu vực – điển hình như Singapore – thì Việt Nam cần cải cách hành chính mạnh mẽ. Phải xem xét lại các quy định pháp luật liên quan đến thủ tục thông quan, thuế quan, cấp phép cho doanh nghiệp logistics, cũng như nới lỏng các điều kiện visa, thủ tục nhập cảnh cho chuyên gia nước ngoài.

“Không thể xây cảng theo tư duy hành chính cũ, vì luồng hàng đi qua cảng đòi hỏi sự trơn tru, linh hoạt, và cạnh tranh về dịch vụ”, ông Thành nêu rõ. Cạnh đó, nếu chỉ phát triển riêng Cần Giờ mà không nâng cấp hạ tầng kết nối vùng, không đồng bộ ngoại thương trong nước, thì sẽ xảy ra tình trạng cảng không đủ hàng để vận hành hết công suất. Hạ tầng giao thông từ TP. HCM đến các vùng phụ cận, cùng với năng lực sản xuất – tiêu thụ nội địa, cũng cần được tính đến như một phần không thể thiếu của chiến lược phát triển tổng thể Cần Giờ.

Ông cũng lưu ý rằng sự phát triển mạnh mẽ của Cần Giờ có thể gây tác động không nhỏ đến các cảng trong khu vực phía Nam nếu không đi cùng với sự tăng trưởng đồng bộ của ngoại thương trong nước. “Nếu kinh tế trong nước không phát triển tương xứng, lượng hàng hóa có thể không đủ để các cảng hoạt động hết công suất”, vị chuyên gia cảnh báo.

Cần Giờ hôm nay không chỉ là biểu tượng cho sức sống hồi sinh của một vùng đất từng bị tàn phá, mà còn là minh chứng cho khả năng chuyển mình mạnh mẽ khi được đầu tư đúng hướng. Việc phát triển nơi đây cần được nhìn nhận như một bài toán tổng thể, kết hợp giữa bảo tồn thiên nhiên, phát huy giá trị lịch sử và tối ưu tiềm năng kinh tế. Trong đó, mỗi bước đi phải cẩn trọng nhưng quyết đoán, để Cần Giờ trở thành hình mẫu phát triển hài hòa và bền vững trong tương lai.