Tỉnh Kon Tum nhiều lần sáp nhập, chia tách và mối liên hệ với Quảng Ngãi

Theo Quyết định số 759/QĐ-TTg ngày 14.4.2025 phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính (ĐVHC), tỉnh Kon Tum và tỉnh Quảng Ngãi sáp nhập thành 1 tỉnh có tên là Quảng Ngãi.

Trung tâm hành chính – chính trị đặt tại TP Quảng Ngãi hiện nay.

Theo trang thông tin điện tử Ban Tuyên giáo và Dân vận tỉnh Kon Tum, trước năm 1800 cái tên Kon Tum chưa xuất hiện. Năm 1893, thực dân Pháp thành lập Tòa hành chính đầu tiên ở tỉnh Kon Tum.

Tháng 7.1902, phần đất Kon Tum được chuyển giao cho Việt Nam, do Công sứ Bình Định cai quản. Đến tháng 7.1904, Pháp ra nghị định thành lập tỉnh Plei Ku Der.

Sau đó 1 năm, Pháp ban hành nghị định xác lập ranh giới hành chính tỉnh Plei Ku Der, bao gồm cả vùng đất cư trú của dân tộc Xơ-đăng, Ba-na, Gia-rai thuộc tỉnh Bình Định.

Vào tháng 6.1907, Pháp bãi bỏ Plei Ku Der, phần đất thuộc Kon Tum hiện nay được sáp nhập trở lại vào tỉnh Bình Định. Trung tâm hành chính tại Kon Tum được thành lập, thuộc quyền cai quản của Công sứ Bình Định.

Sau thời gian dài chia tách, Toàn quyền Đông Dương lại ra nghị định khôi phục địa giới tỉnh Plei Ku Der vào tháng 2.1913. Trung tâm hành chính Cheo Reo, Buôn Ma Thuột được sáp nhập vào, tạo thành tỉnh tự trị riêng mang tên Kon Tum.

Ngày 2.7.1923, Toàn quyền Đông Dương tách Đại lý Buôn Ma Thuột ra khỏi tỉnh Kon Tum và thành lập tỉnh Đắk Lắk. Tháng 5.1932, Pleiku được tách ra khỏi tỉnh Kon Tum để thành lập tỉnh Pleiku. Năm 1943, Đại lý An Khê (phần đất thuộc Bình Định cũ) được tách ra khỏi tỉnh Kon Tum để sáp nhập vào tỉnh Pleiku.

Đến ngày 15.4.1950, theo Nghị định số 7/NĐ-TTg, hai tỉnh Kon Tum và Gia Lai đã sáp nhập thành một đơn vị kháng chiến hành chính, tên là liên tỉnh Gia Lai – Kon Tum (Gia – Kon).

Tháng 10.1951, Liên khu ủy 5 gộp phần lớn địa bàn tỉnh Kon Tum và 4 huyện phía Tây Quảng Ngãi gồm Ba Tơ, Trà Bồng, Minh Long, Sơn Hà thành Mặt trận Miền Tây.

Sau thắng lợi của kháng chiến chống Pháp (1954), tỉnh Gia – Kon được chia tách thành tỉnh Kon Tum và Gia Lai.

Đồng thời, Mặt trận miền Tây giải thể, 4 huyện miền núi phía Tây trở về tỉnh Quảng Ngãi.

Giai đoạn 1958 – 1975, Kon Tum trải qua nhiều hành trình chia, tách, sáp nhập các đơn vị hành chính với các tỉnh xung quanh gồm Pleiku, Quảng Ngãi.

Năm 1975, sau khi giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, Ủy ban Nhân dân cách mạng Khu Trung Trung bộ quyết định sáp nhập tỉnh Kon Tum và Gia Lai thành tỉnh Gia Lai – Kon Tum, tỉnh lỵ đặt tại thị xã Pleiku.

Trải qua hơn 15 năm sáp nhập, đến ngày 12.8.1991, Quốc hội khóa VIII, kỳ họp thứ 9 ra Nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính, tỉnh Gia Lai – Kon Tum được chia thành 2 tỉnh, gồm tỉnh Kon Tum và tỉnh Gia Lai.

Sau quá trình chia tách, điều chỉnh, Kon Tum có 10 đơn vị hành chính gồm thành phố Kon Tum, huyện Sa Thầy, Ia H’Drai, Kon Rẫy, Kon Plông, Đắk Hà, Đắk Tô, Ngọc Hồi, Tu Mơ Rông, Đăk Glei.

Tỉnh Kon Tum có 43 thành phần dân tộc, trong đó có những dân tộc bản địa lâu đời như Xơ Đăng, Ba Na, Giẻ – Triêng, Gia Rai, Brâu, Rơ Măm và Hrê.